Με την πλάτη στον τοίχο, εξαιτίας της νέας απόκλισης στο έλλειμμα του 2011 και με μοναδικό χαρτί ότι καλείται να τα παίξει όλα για όλα, προσέρχεται η κυβέρνηση στην «δίδυμη» διαπραγμάτευση, για την νέα δανειακή σύμβαση και την διαγραφή κατ΄ ελάχιστον του 50% του χρέους.
Οι επικεφαλής της τρόικας, οι διαπραγματεύσεις με τους οποίους για τη νέα δανειακή σύμβαση πατούν πάνω στην έκθεση για την 5η αναθεώρηση του μνημονίου, έφτασαν τη Δευτέρα στην Αθήνα έχοντας υπό μάλης έναν δεκάλογο για τα δημόσια έσοδα. Μαζί με τις σκληρές, όπως αναμένονται, διαβουλεύσεις για το νέο πρόγραμμα, οι ελεγκτές της τριμερούς θα ασχοληθούν ιδιαίτερα και με το πώς σκοπεύει η ελληνική κυβέρνηση να καλύψει τις αποκλίσεις του φετινού προϋπολογισμού, οι οποίες ήδη είναι πολλές και υπολογίσιμες.
Είναι δε τέτοια τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται καθημερινά που από πλευράς δανειστών εκφράζονται πλέον ανοιχτά φόβοι πως το έλλειμμα του 2011 θα ξεπεράσει το στόχο του 9%.
Προφανώς η χώρα μας, πριν προλάβει καν να ανασάνει, βρίσκεται ξανά με την πλάτη στον τοίχο. Ο στόχος του 1,6 δισ. ευρώ για το ειδικό τέλος ακινήτων βρίσκεται περίπου 600 εκατομμύρια πίσω όσον αφορά τα έσοδα, την ώρα που οι δαπάνες διογκώνονται κυρίως επειδή τα Ταμεία καλούνται να αντεπεξέλθουν, μεταξύ των άλλων υποχρεώσεών τους, σε διαδοχικά αιτήματα καταβολής συντάξεων.
Παρά την είσπραξη διπλής δόσης της έκτακτης εισφοράς το Νοέμβριο - δεδομένου ότι μετά την παράταση η προθεσμία του Οκτωβρίου έληξε στις 9 Νοεμβρίου - τα καθαρά έσοδα του προϋπολογισμού τον περασμένο μήνα, υπέστησαν πανωλεθρία. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις αρμοδίων στελεχών του υπουργείου Οικονομικών, τα καθαρά έσοδα κατέγραψαν μείωση 13,3% σε σχέση με τον αντίστοιχο περυσινό μήνα και στα κρατικά ταμεία μπήκαν μόλις 3,7 δισ. ευρώ από 4,2 δισ. ευρώ τον Οκτώβριο.
Έτσι, η τρόικα απαιτεί πλέον από την Αθήνα να θέσει και να πιάσει μετρήσιμους στόχους όσον αφορά κυρίως τη φοροδιαφυγή, προκειμένου να υπερκεραστούν οι δεδομένες αποκλίσεις του προϋπολογισμού του 2011 και να καταστεί εφικτή η εκτέλεση εκείνου του 2012. Έτσι, στρέφει τα πυρά της προς ληξιπρόθεσμα, μεγαλοοφειλέτες, ΦΠΑ και βεβαιωμένα πρόστιμα - και όλα αυτά μέσα σε ένα σφιχτό χρονικό πλαίσιο με στόχο σε επίπεδο εσόδων τα 1,8 δισ. και σε επίπεδο ελέγχων απόδοσης ΦΠΑ και φόρου εισοδήματος τους 1.000.
Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο , η εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού τους τελευταίους τρεις μήνες του 2011 συνέπεσε με μία φάση πολιτικής και κοινωνικής αβεβαιότητας πανευρωπαϊκά, ωστόσο «αν εφαρμοστεί ο προϋπολογισμός του 2011 όπως έχει προβλεφθεί, δεν θα χρειαστούν νέα μέτρα για τον προϋπολογισμό του 2012». Πάντως, ο κ. Βενιζέλος ξεκαθάρισε πως η λήψη νέων εισπρακτικών μέτρων δεν συζητείται.
Η πρώτη δόση των διαπραγματεύσεων θα κρατήσει μία εβδομάδα, στη συνέχεια οι εκπρόσωποι της τρόικας θα αποχωρήσουν και θα επανέλθουν στις αρχές Ιανουαρίου. Μέχρι τότε θα πρέπει να έχει οριστικοποιηθεί και η «φόρμουλα» του PSI plus, πώς, δηλαδή, θα επέλθει η εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών στο κούρεμα της ονομαστικής αξίας του χρέους κατά 50%. Με συμφωνημένη ή επιβεβλημένη τη διαγραφή χρέους, η τρόικα θα μπορέσει να κρίνει αν χρειάζονται πρόσθετα μέτρα είτε λόγω αποκλίσεων είτε λόγω φιλόδοξων παραμέτρων στις οποίες εδράζεται ο προϋπολογισμός του 2012.
Το ενδεχόμενο λήψης νέων μέτρων δεν το αποκλείει πλέον κανείς στο οικονομικό επιτελείο. Άλλωστε, και ο ίδιος ο Λουκάς Παπαδήμος άφησε την Παρασκευή από τις Βρυξέλλες κάθε ενδεχόμενο ανοιχτό. Το... πάθημα φαίνεται να έγινε μάθημα και παραμονές του ελέγχου της τρόικας κανείς δεν κάνει κατηγορηματικές δηλώσεις. Αντίθετα, υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών αναγνωρίζει τις αστοχίες των εσόδων σημειώνοντας πως «το τελευταίο δίμηνο έπεσαν πολλά. Έκτακτες εισφορές, ειδικό τέλος ακινήτων, τέλη κυκλοφορίας και τα εισοδήματα έχουν συρρικνωθεί».
Δεν αρκεί, όμως, κατά την τρόικα μόνο αυτό. Η 5η αναθεώρηση του μνημονίου παρουσιάζει ως επιτακτική την εκ θεμελίων αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος, κάτι που, πάντως, το οικονομικό επιτελείο έχει ήδη δρομολογήσει από το Σεπτέμβριο.
Οι 10... εντολές της τρόικας που πρέπει να τηρηθούν μέχρι και το 2012:
1. Το οικονομικό επιτελείο καλείται να κάνει φύλλο και φτερό 75 υποθέσεις εισοδήματος και 225 ΦΠΑ που παρουσιάζουν υψηλό οικονομικό ενδιαφέρον.
2. Ως προς τα ληξιπρόθεσμα, θα πρέπει μέχρι το κλείσιμο του φετινού προϋπολογισμού να έχουν εισπραχθεί 300 εκατομμύρια ευρώ και 1,5 μέχρι να κλείσει ο προϋπολογισμός του 2012.
3. Οι φορολογικές αρχές θα πρέπει να ελέγξουν εξωνυχιστικά τους 625 μεγαλοοφειλέτες που χρωστούν ο καθένας στο ελληνικό δημόσιο πάνω από 150.000 ευρώ, καθώς και
4. να περατώσουν τους 400 ελέγχους «επισφαλών» επιτηδευματιών ή εισοδηματιών.
5. Εντός τριμήνου από τη βεβαίωση οφειλών ΦΠΑ και προστίμων θα πρέπει να έχει εισπραχθεί ποσοστό τουλάχιστον 20% των χρεών.
6. Ομοίως, εντός εξαμήνου από τη βεβαίωση θα πρέπει να έχει εισπραχθεί το 30% των προστίμων/φόρων που βεβαιώθηκαν.
7. 6.000 εκκρεμούσες υποθέσεις ΦΠΑ θα πρέπει να ολοκληρωθούν, όπως και άλλες 1.000 υποθέσεις που αφορούν νεώτερες οφειλές.
8. Η φορολογική βάση για την καταβολή ΦΠΑ θα πρέπει να διευρυνθεί τουλάχιστον κατά 7%.
9. Ο έλεγχος 1.700 επικίνδυνων φορολογικών υποθέσεων και φορολογούμενους υψηλών εισοδημάτων θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2012.
10. Εντός του πρώτου εξαμήνου του 2012 θα πρέπει να έχει εισπραχθεί τουλάχιστον το 5% των παλαιών ληξιπρόθεσμων και αποδεδειγμένα εισπράξιμων χρεών - πρόκειται για περίπου 8 δισ. ευρώ που έπρεπε ήδη να έχουν εισπραχθεί.
Περαιτέρω, η τριμερής εισηγείται τη μονιμοποίηση του ειδικού τέλους ακινήτων, την ενοποίηση των φόρων στην ακίνητη περιουσία, αλλά και να μπει «ψαλίδι» στις 876 εναπομείνασες φοροαπαλλαγές που κοστίζουν πάνω από 6 δισ. ευρώ.
Από ελληνικής πλευράς, αναγνωρίζεται το περιορισμένο του διαθέσιμου χρονικού περιθωρίου και θα ζητηθεί, όπως όλα δείχνουν, προθεσμία μέχρι το Φεβρουάριο, ώστε να διαπιστωθεί σε τι μεγέθη θα κλείσει ο φετινός προϋπολογισμός, τι αποκλίσεις θα καταγραφούν και τι διορθωτικά μέτρα ενδεχομένως θα ληφθούν. Στα σχέδια του ελληνικού ΥΠΟΙΚ περιλαμβάνονται, πάντως, γενναίες περικοπές σε εκπτώσεις αφ' ενός οικογενειακών δαπανών (νοσήλια, δίδακτρα, στεγαστικά, εξετάσεις κ.α.) που στοιχίζουν 1,8 δισ. και αφ' ετέρου μεταβιβάσεων, δωρεών, γονικών παροχών και κληρονομιών.
Ανεξαρτήτως, βέβαια, του τι θα ζητήσει η Αθήνα, το τι μέλλει γενέσθαι θα καθορίσουν οι βουλές των Τόμσεν, Μορς και Μαζούχ της τρόικας, αλλά και ο Γιοχάνες Χαν, Ευρωπαίος επίτροπος Περιφερειακής Πολιτικής, και ο επικεφαλής της Ομάδας Δράσης της Κομισιόν Χορστ Ράιχενμπαχ. Οι δύο τελευταίοι θα έχουν αυτήν την εβδομάδα διαδοχικές συναντήσεις με το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης και όχι μόνο.
Στην ατζέντα των εκπροσώπων των πιστωτών μας περιλαμβάνονται, την ίδια ώρα, και μέτρα που θα αφορούν την πραγματική οικονομία και την επίτευξη ανάπτυξης μέσω ενίσχυσης της ρευστότητας στις επιχειρήσεις. Έτσι, τα στελέχη της τρόικας ζητούν επιπλέον από την κυβέρνηση να αλλάξει το ισχύον καθεστώς και να επιστρέφονται εγκαίρως τα χρήματα του εξαγωγικού ΦΠΑ και να προχωρήσει στο σχεδιασμό του πώς θα αποπληρώσει το κράτος στον ιδιωτικό τομέα τα περίπου 6,5 δισ. που του οφείλει.
Όσον αφορά το τελευταίο φλέγον ζήτημα, η κυβέρνηση θα πρέπει, σύμφωνα με τις επιταγές της τρόικας, να καταρτίσει σχέδιο εξόφλησης οφειλετών ανά υπουργείο με ορίζοντα αποπληρωμής τον επόμενο Απρίλιο χωρίς τη δημιουργία νέων ανοιγμάτων.
Ρυθμιστής το PSI για νέα μέτρα, ύφεση και ανεργία
Οι ενδεχόμενες διορθωτικές κινήσεις με νέα μέτρα εντός του 2012 συναρτώνται άμεσα από τρεις παράγοντες. Και οι τρεις έχουν να κάνουν με την τελική μορφή του PSI.
Ο πρώτος αφορά στο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων. Αν το λεγόμενο PSI+ υλοποιηθεί σύμφωνα με τους σχεδιασμούς, τότε τα δημόσια ταμεία θα πάρουν «ανάσα» λιγότερων τόκων 5 δισ. ευρώ η οποία σε συνδυασμό με τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί αρκεί για να υπερκαλύψει και τις όποιες αποκλίσεις του φετινού προϋπολογισμού, στο βαθμό που δεν λάβουν δραματικές διαστάσεις, κοινώς το έλλειμμα δεν ξεπεράσει κατά πολύ το 9%.
Οι δύο άλλοι παράγοντες αφορούν στις εκτιμήσεις για ανεργία 17,1% και ύφεση 2,8% το επόμενο έτος. Πρόκειται για φιλόδοξους στόχους, όπως έχει παραδεχθεί ο πρωθυπουργός. Για να αυξηθούν οι προϋποθέσεις επίτευξής τους απαιτείται να υπάρξει θετική για την Ελλάδα οριστική συμφωνία για το PSI+.
Αν συμβεί αυτό, τότε θα εξοικονομηθούν λεφτά από την 7η δόση των 89 δισ. ευρώ που θα πέσουν για εξόφληση υποχρεώσεων του δημοσίου, τα οποία σε συνδυασμό με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και την επανεκκίνηση μεγάλων έργων θα δημιουργήσουν προϋποθέσεις ανάσχεσης της ύφεσης και ενίσχυσης της απασχόλησης.
Νέα συνάντηση με ομολογιούχους στην Αθήνα
Υπό τους παραπάνω παράγοντες η κυβέρνηση καλείται να τα παίξει όλα για όλα στο μέτωπο του PSI, επιδιώκοντας να κλειδώσει το μεγαλύτερο δυνατό όφελος ώστε να μην χρειασθεί να ληφθούν νέα μέτρα και να βγει η φιλόδοξη άσκηση του προϋπολογισμού του 2012.
«Η μείωση χρέους και τόκων εξυπηρέτησης κατά 50% ήδη από το 2012 αποτελεί μονόδρομο» τονίζουν στελέχη του ΥΠΟΙΚ, λίγο πριν την άφιξη στην Αθήνα της Επιτροπής Ομολογιούχων που έχει συσταθεί υπό την αιγίδα του IIF με επικεφαλής τον Τσαρλς Νταλάρα, προκειμένου να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις. Το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες διευκρίνισαν στη σύνοδο κορυφής της 9ης Δεκεμβρίου ότι η προσφυγή στον ESM δεν προϋποθέτει αναγκαστικά να προηγηθεί κούρεμα χρεών των ιδιωτών, εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει υποβοηθητικά για το PSI plus.
Από την άλλη όμως, η συνεχιζόμενη διστακτικότητα ή απροθυμία στην λήψη αποφάσεων, οι οποίες να επιτρέπουν ενεργότερη παρέμβαση της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων, ενδέχεται να οδηγήσει σε υποβαθμίσεις χωρών του ευρώ και τραπεζών που θα οδηγήσουν στην αδρανοποίηση του EFSF, θέτοντας σε κίνδυνο τις αποφάσεις της 26ης Οκτωβρίου για την Ελλάδα.
Ζητούν ομόλογα πρώτης εξασφάλισης οι τράπεζες
Δεν είναι τυχαίο ότι οι ομολογιούχοι επιδιώκουν, να εξασφαλίσουν πλήρως το εναπομείναν κεφάλαιο, μετά το αποδεκτό από την πλευρά τους κούρεμα της ονομαστικής αξίας του χρέους κατά 50%. Και, προκειμένου να απεξαρτήσουν το θέμα από τον EFSF, προτείνουν, σύμφωνα με πληροφορίες, πέραν των εγγυήσεων, να είναι τα νέα ομόλογα πρώτης εξασφάλισης. Να έχουν, δηλαδή, την ίδια αντιμετώπιση σε περίπτωση χρεοκοπίας με τα δάνεια της Ελλάδος από τους θεσμικούς εταίρους (ΔΝΤ, δάνεια από χώρες μέλη της Ε.Ε).
Εφ' όσον γίνει αποδεκτό κάτι τέτοιο από την ελληνική πλευρά, ανοίγει και η συζήτηση για να αποδεχθούν τα επιτόκια των νέων ομολόγων να προσεγγίζουν το 5% που ζητά η ελληνική πλευρά.
Απειλεί με υποχρεωτικό κούρεμα η Ελλάδα
Η κυβέρνηση επιμένει στην πρότασή της για κούρεμα 50% με αντάλλαγμα μετρητά που να αντιστοιχούν στο 15% της ονομαστικής αξίας και νέα ομόλογα που να αντιστοιχούν στο 35%. Ζητά δε τα νέα ομόλογα να έχουν επιτόκιο της τάξεως του 4,5%-5%. Αφήνει επίσης ανοικτό το ενδεχόμενο, αν δεν βρεθεί συμφωνία με τους ομολογιούχους, να προχωρήσει σε υποχρεωτικό κούρεμα του χρέους με όρους δυσμενέστερους για τις τράπεζες, καθώς η ζημιά σε επίπεδο καθαρής παρούσας αξίας θα φθάσει και στο 80%.
Στο πλαίσιο αυτό, εντός των προσεχών ημερών θα θεσμοθετηθεί η δυνατότητα των Collective Action Clauses (CACs), δηλαδή της ρήτρας που επιτρέπει υποχρεωτική συμμετοχή της μειοψηφίας των ομολογιούχων, εφ' όσον συμφωνήσει η πλειοψηφία. Το γεγονός ότι διαρρέεται πως θα θεσμοθετηθεί η απόλυτη πλειοψηφία (51%) και όχι ως είθισται τα τρία τέταρτα (75%) έχει να κάνει, σύμφωνα με παρατηρητές, με διαπραγματευτικό ελιγμό. Η ενεργοποίηση των CACs θα σήμαινε την ενεργοποίηση των ασφαλίστρων κινδύνου (CDS).
Οι τράπεζες και οι λοιποί ομολογιούχοι από την πλευρά τους έχουν ήδη προσλάβει νομικά γραφεία με ειδίκευση στις περιπτώσεις πτωχεύσεων, απειλώντας με διεκδίκηση αποζημιώσεων σε περίπτωση υποχρεωτικού κουρέματος.
