Πόσο εύκολα μπορεί να προχωρήσει μία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στη χώρα μας; Η απάντηση δεν είναι αισιόδοξη και υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό: συντεχνίες, συμφέροντα, αγκυλώσεις. Μία από τις λιγότερο προβεβλημένες αιτίες είναι η υψηλή διαφθορά στην Ελλάδα. Ερευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με τίτλο «Διαφθορά και φοροδιαφυγή σε οικονομίες με δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση», καταδεικνύει ότι «η οποιαδήποτε μεταρρύθμιση θα πρέπει πρωτίστως να περιλαμβάνει μέτρα ισχυροποίησης των θεσμών και περιορισμού της διαφθοράς». Ειδικότερα, σε μια περίοδο ισχυρής δημοσιονομικής λιτότητας και για την Παιδεία -η ΟΛΜΕ αναφέρει ότι το 2012 η χρηματοδότηση της Παιδείας στην Ελλάδα θα είναι στο 2,59% του ΑΕΠ και το 2015 στο 2,23%- η φοροδιαφυγή και η διαφθορά περιορίζουν τις δαπάνες για την Παιδεία. Και αυτό διότι τα περισσότερα κονδύλια κινούνται σε τομείς όπου μπορεί ευκολότερα να υπάρξουν ευκαιρίες για παράνομη πρόσοδο, δηλαδή «λάδωμα» και «μίζες», παρά στην Παιδεία και άλλους κοινωνικούς τομείς.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Οικονομικών Επιστημών κ. Θεόδωρο Παλυβό σε συνεργασία με τη διδάκτορα του Ιδρύματος κ. Αναστασία Λίτινα, και χρηματοδοτήθηκε από το ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, ένας δείκτης μέτρησης της διαφθοράς είναι ο CPI (Δείκτης Αντιληπτής Διαφάνειας). Ο δείκτης εκδίδεται ετησίως για το σύνολο σχεδόν των κρατών (σήμερα 180) από τη Διεθνή Διαφάνεια και βαθμολογεί κάθε χώρα στην κλίμακα 1 ώς 10 (με άριστα το 10). Η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη διαφθορά μεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς από το 4,3 που είχε βαθμολογηθεί το 2005, η χώρα μας το 2009 βαθμολογήθηκε με 3,8. Ετσι βρέθηκε στην 71η θέση μεταξύ των 180 χωρών και τελευταία μεταξύ των 27 της Ε. Ε., μαζί με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.
Μάλιστα, ο κ. Παλυβός, μιλώντας στην «Κ», ανέφερε ότι για το 2010 η βαθμολογία της Ελλάδας προσέγγισε το 3,5, και άρα είναι πλέον μόνη τελευταία στην Ε. Ε. Αντίστροφα, τη μικρότερη διαφθορά στην Ε. Ε. το 2009 είχαν η Σουηδία (με CPI 9,2), η Φινλανδία και η Ολλανδία (8,9 για καθεμιά). «Με το «επίσημο» ποσοστό παραοικονομίας περίπου στο 30% και τον δείκτη διαφθοράς υψηλό, η Ελλάδα υπάγεται στις αδύναμες θεσμικά χώρες με αρκετά εκτεταμένη διαφθορά. Συνήθως, σε τέτοιες περιπτώσεις η δημόσια εκπαίδευση χαρακτηρίζεται από χαμηλή ποιότητα» τόνισε στην «Κ» ο κ. Παλυβός.
Και αυτό διότι η ποιότητα συνδέεται με τη χρηματοδότηση που είναι συνήθως μικρή, αφού στις χώρες με εκτεταμένη διαφθορά τα περισσότερα κονδύλια κινούνται προς άλλους τομείς. «Σε τομείς όπως η Παιδεία η δυνατότητα για παράνομη προσοδοθηρία ή κοινώς “μίζα” είναι αρκετά περιορισμένη. Ιδιαίτερα σε ό, τι αφορά το κομμάτι των δαπανών, οι οποίες είναι περισσότερο διαφανείς (π. χ. μισθοί, δαπάνες για κατάρτιση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών). Βέβαια, προφανώς στο κομμάτι των προμηθειών, π. χ. βιβλίων, θρανίων κ. λπ., υπάρχει δυνατότητα για παράνομη πρόσοδο, η οποία, ωστόσο, είναι αρκετά μικρότερη σε σχέση με τις προμήθειες στον τομέα των κρατικών υποδομών» αναφέρει η έρευνα. Και τονίζει: «Μία σημαντική μείωση της διαφθοράς σε μία χώρα -κατά περίπου 2,5 μονάδες στον CPI- θα μπορούσε να οδηγήσει κατά μέσο όρο σε αύξηση των δαπανών για εκπαίδευση κατά 6%. Αν αναλογιστεί κάποιος ότι οι δαπάνες για εκπαίδευση ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες μετά βίας ξεπερνούν το 4%, μια τέτοια αύξηση είναι αρκετά σημαντική».
